Šta je mijelin (mijelinski omotač)

Nervna ćelija se sastoji od tela ćelije i dugog, izbočenog nervnog vlakna zvanog akson koji je odgovoran za prenos električnih impulsa od tela ćelije do neurona, žlezda i mišića primaoca. Mijelin se smatra definicijom kičmenjaka, ili životinja sa kičmenim stubom, iako su slične ovojnice evoluirale i kod nekih beskičmenjaka. Mijelinski omotač nervnih vlakana prvi je otkrio i opisao Rudolf Virhov 1854. godine.

Mijelin se sastoji od oko 40% vode, a suva masa je sastavljena od oko 80% lipida i 20% proteina. Uglavnom lipidni sastav mijelina daje mu belu nijansu, pa otuda referenca na „belu masu“ mozga. Glavni lipid koji se nalazi u mijelinu je glikolipid koji se zove galaktocerebrozid.

Ostali glavni sastojci mijelina uključuju bazični protein mijelina (MBP), proteolipidni protein (PLP) i mijelinski oligodendrociti glikoprotein (MOG). Unutar mijelina su umreženi ugljovodonični lanci sastavljeni od sfingomijelina koji jačaju mijelinski omotač

Koja je funkcija mijelinskog omotača?

Pošto nerv prenosi električne impulse sa jednog kraja na drugi, mijelin sprečava da se impuls zaustavi i napusti akson, da poveća električni otpor, čime se poboljšava i provodljivost signala.

Mijelin izoluje akson sklapanjem specijalizovanih struktura na Ranvierovim čvorovima. Ova mijelinizacija nerava u velikoj meri povećava brzinu kojom se signali (koji se nazivaju akcioni potencijali) prenose između nervnih ćelija. U nemijeliniziranim aksonima, akcioni potencijal putuje duž aksona na kontinuiran način, dok se u mijeliniziranim aksonima struja nalazi samo na Ranvierovim čvorovima, gdje je izložena membrana aksona.

Natrijumski kanali koji generišu akcione potencijale su u izobilju na Ranvijeovim čvorovima. Na ovim čvorovima postoji i obilje specifičnih molekula koji aktiviraju i održavaju klastere natrijumovih kanala. Primeri ovih molekula uključuju neurofascin 186 (molekul ćelijske adhezije) i protein koji se zove bIV-spektrin. Ovi molekuli su organizovani i sastavljeni pomoću mijelinske ovojnice.

Prisustvo i mijelinskog omotača i natrijumovih kanala na Ranvierovim čvorovima znači da akcioni potencijal „skače“ sa jednog čvora na drugi, omogućavajući impulsu da brzo putuje duž aksona. Ovaj proces se naziva slana provodljivost.

Šta se dešava kada je mijelin oštećen?

Defektna mijelinizacija nerva je vodeći uzrok neuroloških bolesti. Demijelinizacija se odnosi na oštećenje i gubitak mijelinskih ovojnica koje su prethodno okruživale nerve. Demijelinizacija može nastati zbog inflamatornih, metaboličkih ili genetskih faktora. Bez obzira na uzrok, gubitak mijelina dovodi do značajne nervne disfunkcije i usporene ili blokirane nervne provodljivosti između mozga i ostatka tela.

Jedna od najpoznatijih demijelinizujućih bolesti je multipla skleroza (MS), autoimuni poremećaj gde se demijelinizujuća lezija centralnog nervnog sistema (CNS) javlja u celom mozgu, što izaziva simptome kao što su bol, disfunkcija kognitivnih i motoričkih veština i vizuelne smetnje.

Približno 80% pacijenata sa MS razvije MS sa relapsom, tokom koje se neurološki simptomi javljaju u epizodama, bez pogoršanja stanja između tih epizoda. Otprilike 10 godina nakon inicijalnog početka stanja, oko polovine ovih pacijenata razvija progresivno neurološko pogoršanje, koje se inače naziva sekundarno progresivna multipla skleroza.

Preostalih 20% pacijenata sa multiplom sklerozom doživljava kontinuirano neurološko pogoršanje bez perioda u kojima se čini da se simptomi poboljšavaju. Ova vrsta bolesti je poznata kao primarno progresivna multipla skleroza.