Rascep usne i nepca

Jedna od najtežih anomalija usne duplje sa estetskog, funkcionalnog kao i socijalnog aspekta je rascep usne, gornje vilice, tvrdog i mekog nepca.

Rascep usne i nepca nastaje zbog poremećaja u embrionalnom razvoju tokom prva 3 meseca intrauterinog života. Etiološki faktori su brojni, dele se na:

• endogene – posledica su faktora nasleđa i mutacije gena (30%)
• egzogene – preležane virusne infekcije, rubela, grip, parotitis i druge, hipoksija, malnutricija, zračna terapija, citostatici, kortikosteroidi, oboljenja materice u toku i pre trudnoće, česte kiretaže. Javljaju se kod 1:1000 novorođenčadi, češće ženske (2:1). Mogu biti samostalne ali i udružene sa drugim anomalijama kardiovaskularnog, gastrointestinalnog i centralnog nervnog sistema, psihičkom retardacijom i anomalijama ekstremiteta.

Podela

• Primarni palatum – čine ga usne, premaksila i prednji dio septuma. Postoje dva oblika i mogu biti jednostrani ili obostrani:
  – rascep usne – cheiloshisis
  – rascep alveolarnog nastavka – ganatoshisis
• Sekundarni palatum – čini ga tvrdo i meko nepce. Manifestuje se u dva oblika, mogu biti jednostrani ili obostrani:
  – rascep tvrdog nepca – palatoshisis
  – rascep mekog nepca – veloshisis

Zbog rascepa mekog nepca u aktu gutanja ne dolazi do odvajanja mezofarinksa od epifarinksa, a zbog disfunkcije levatora i tenzora palatini, tuba auditiva je zatvorena, pa su prisutne i smetnje sa sluhom. Rascepi mogu biti parcijalni i totalni. Najteži su kombinovani primarni i sekundarni.

Dijagnoza se postavlja na rođenju deteta, moraju se isključiti eventualne udružene anomalije.

Terapija zahteva zajedničko delovanje specijalista otorinolaringologije, maksilofacijalnog hirurga, plastičnog hirurga, fonijatra, ortodonta, logopeda kao i porodice. Po rođenju se mora obezbediti sisanje i akt gutanja, stavljanjem orogastrične sonde. Kasnije se prelazi na ishranu kašičicom sa glavom nagnutom napred.

Faze terapije

• Korektivno konzervativna faza – stavljanjem elastičnih traka kako bi se premaksila svojim rastom vratila u normalnu poziciju
• Hiruško zbrinjavanje rascepa gornje usne, najčešće u šestom mesecu, u zavisnosti od opšteg stanja
• Operativni zahvat na mekom nepcu u drugoj godini, kada dete počinje da formira govor
• Hiruško zatvaranje tvrog nepca od 5. do 7. godine. U međuvremenu se radi intenzivni fonijatrijsko logopedski tretman.