Celijakija – netropski spru

Celijakija, netropski spru ili glutenska enteropatija je bolest koja zahvata tanko crevo.

Celijakija je oboljenje za koje se ne zna tačan mehaniam nastanka, ali je poznato da ključnu ulogu igraju autoimuni procesi. Uzrok leži u intoleranciji na gluten, odnosno njegov prolaminski polipeptid glijadin. Ova supstanca ulazi u sastav proteinske opne pšenice, ječma, ovasa, raži, ali je nema u pirinču i kukurizu.

Nakon određenog provocirajućeg faktora, poput stresa, hemijskih supstanci i slično, nastaje oštećenje crevnog epitela, odnosno enterocita. Tako gluten direktno ulazi u sluznicu. Da bi bio razgrađen, za njega se vezuje tkivna transglutaminaza, ali proces razgradnje ne uspeva, pa ovaj molekularni kompleks postaje imunogen. Nastaje aktivacija T-limfocita, koji dovode do aktivacije B-limfocita. Aktivisani B-limfociti, odnosno plazma ćelije, počinju da sintetišu i oslobađaju imunoglobuline, autoantitela IgA klase. Ova antitela se vezuju za kompleks gluten-tkivna transglutaminaza, uz dalje oštećenje sluznice tankog creva koja postaje zaravnjena.

Kao posledica oštećenja sluznice, javlja se malapsorpcija sa svim svojim posldicama, gubitkom telesne mase, pothranjenost, avitaminoza, anemija. Kliničkom slikom dominiraju abdominalni bol, dijareje neprijatnog mirisa, malaksalost, povišena temperatura. Sve ove promene su reverzibilne ukoliko se iz ishrane izbace žitarice bogate glutenom. U tom slučaju osobe koje boluju od celijakije imaju dobar, normalan kvalitet života.

Dijagnoza se postavlja na osnovu biopsije i prisustva antitransglutaminskih antitela.